چگونه احیای قلبی ریوی را در بیماری که دچار ایست قلبی تنفسی شده است را از طریق آموزش تلفنی انجام دهیم؟

آیا هرگز برایتان اتفاق افتاده است که فردی جلو چشمتان ناگهان روی زمین بیفتد، اورا صدا بزنید اما او به شما هیچ­گونه پاسخی ندهد و شما ندانید که آیا وی بیهوش است و یا دچار ایست قلبی تفسی شده است؟ شمادر این صورت برای نجات جان وی چه کاری انجام خواهید داد؟

پاسخ بسیار ساده است در این گونه موارد مرکز فوریتهای پزشکی ( اورژانس 115) می تواند تا زمان رسیدن آمبولانس بر بالین بیمار از طریق تلفن شما را راهنمایی کند تا بتوانید به نجات جان وی کمک کنید.

حال این سؤال مطرح می شود که آیا از طریق تلفن می توان به نجات جان بیماران کمک کرد؟چرا و چگونه؟

در حقیقت می توان گفت بلی امروزه کمک به نجات جان انسان ها از طریق تریاژ تلفنی امکان پذیر است. ارائه مراقبت از طریق تریاژ تلفنی اهمیت زیادی دارد و ضروری است برخی از مراقبتهای پزشکی تا قبل از رسیدن آمبولانس بر بالین بیمار از طریق مرکز پیام فوریتهای پزشکی به تماس گیرندگان آموزش داده و اجرا شودکه در ادامه به دلایل اهمیت آن می پردازیم.می دانید که متوسط زمان رسیدن آمبولانس بر بالین بیماران از زمان تلفن تماس گیرندگان با مرکز پیام فوریت های پزشکی ( اورژانش 115) تا قبل از رسیدن آمبولانس بر بالین بیمار، حدود 10- 5 دقیقه است و پس از رسیدن به محل بطور میانگین یک و نیم دقیقه طول می کشد که پرسنل اورژانس به بیمار دسترسی پیدا نمایند. بنابراین معمولاً بطور میانگین بیشتر از 8 دقیقه، بیمار هیچ مراقبتی دریافت نمی کند و این می تواند بخصوص برای بیماران بدحال بسیار مرگبار باشد.

امروزه در اکثر مراکزفوریتهای پزشکی دنیا برای حل این مشکل، از تریاژ تلفنی یعنی اولویت بندی بیماران از طریق تلفن استفاده می کنند بدینصورت که با استفاده از یکسری دستورالعمل های استاندارد، آموزش هایی به تماس گیرندگان برای اجرای برخی کمک های اولیه توسط اپراتور تلفن اورژانس 115 داده می شود تا از یکسری از مواردی که می تواند مرگ و میر بیماران را افزایش دهدجلوگیری شود (مانند خونریزی، انسداد راه هوایی، آسیب بیشتر هنگام تصادفات و ....). این آموزش ها زمانی اهمیت پیدا می کند که ما با یک فوریت مهم پزشکی مثل بیمار دچار ایست قلبی مواجه شویم و زمان کافی برای نجات جان وی نداشته باشیم. با توجه به این که می دانید که زمان طلایی برای این که بتوانیم یک بیمار دچار ایست قلبی را نجات دهیم از زمان ایست قلبی، زمانی بین 6– 4 دقیقه است و همانطور که ذکر شد معمولاً زمان رسیدن آمبولانس بر بالین بیمار حدود 8 دقیقه است لذا ضروری است هر چه سریعتر به کمک تماس گیرندگان با مرکز پیام فوریتهای پزشکی، مراقبت های لازم از طریق دستورالعمل های استاندارد آغاز شود تا بتوانیم میزان مرگ بیماران را کاهش دهیم.

برای این که بتوانیم احیای قلبی ریوی را بر روی بیماران دچار ایست قلبی تنفسی انجام دهیم، لازم است ابتدا با تعریف و نشانه های ایست قلبی  تنفسی آشنا شویم و سپس فرآیند انجام احیای قلبی را فرا بگیریم.

• ایست قلبی عبارت است از توقف ناگهانی عملکرد پمپ قلبی که ممکن است با مداخله فوری، برگشت پذیر باشد، در غیر اینصورت مرگبار است. ممکن است بدنبال ایست قلبی، ایست تنفسی رخ دهد و بر عکس.
• مهمترین علایم و نشانه های فرد دچار ایست قلبی تنفسی کدام است؟
• عدم پاسخ دهی بیمار در واکنش به صدا و ضربه
• عدم وجود ضربان قلب
• عدم وجود تنفس و یا وجود تنفس بریده بریده( Gasping)

احیای قلبی تنفسی چگونه انجام می شود؟

• احیای قلبی تنفسی که در اینجا به اختصار احیای قلبی نامیده می­شود، می­تواند توسط افراد حرفه­ای مانند پزشکان و پرستاران یا غیرحرفه­ای آموزش دیده یا آموزش ندیده مانند ورزشکاران، پرسنل نیروی انتظامی، معلمان، بازاریان و ... انجام شود.
• همچنین احیای قلبی می­تواند بصورت حضوری و بر بالین بیمار و یا از طریق آموزش تلفنی انجام شود.
• بعلاوه احیای قلبی می تواند بصورت یک یا دو نفره و یا تیم چند نفره انجام شود.
• معمولاً احیای قلبیتوسط افراد حرفه ای،بصورت حضوری و بر بالین بیمار و یا توسط افرادغیرحرفهای، از طریق آموزش تلفنی توسط اپراتور اورژانس 115به تماس گیرندگان انجام می شود.

 

چگونه از طریق تلفن، احیای  قلبی  تنفسی را بر روی بیمار ایست قلبی تنفسی انجام دهیم؟

در صورتی که با فرد دچار ایست قلبی مواجه شدید، کافی است با شماره تلفن 115 تماس بگیرید و درخواست کمک کنید. همچنین از سایر افراد حاضر در صحنه حادثه نیز می توان کمک گرفت. اگر کسی دیگر نیز حضور دارد باید فوراً از وی بخواهید از طریق شماره تلفن115، با مرکز پیام فوریتهای پزشکی تماس بگیرد در غیر اینصورت بایستی خود با مرکز پیام فوریتهای پزشکی تماس بگیرید و درخواست کمک کنید. پس از تماس با اپراتور تلفن 115 وی یکسری سؤالاتی از شما در مورد شکایت اصلی بیمارتان،آدرس، نام بیمار، سن و جنس و سپس سؤالاتی در مورد هوشیاری و تنفس بیمارخواهد پرسید تا متوجه شود آیا بیمار واقعا دچار ایست قلبی شده است یا نه؟ و سپس در صورت تأیید ایست قلبی، آموزشهای لازم برای احیای بیمارتان را از طریق تلفن به شما ارائه خواهد کرد.

ابتدا اپراتور تلفن اورژانس باید از ایست قلبی بیمار مطمئن شود برای این منظور یکسری سؤالات در مورد پاسخدهی و تنفس بیمار از شما خواهد پرسید.

برای تأیید ایست قلبی:

• در مرحله اول:اپراتور تلفن 115 از شما خواهد خواست ابتدا وضعیت هوشیاری بیمار را تعیین نمایید بدین صورت که آیا بیمار هوشیار است یا نه؟ برای این منظور از شما خواهد خواست:

با دست به شانه بیمار بزنید، با فریاد او را صدا کنید و ببینیدآیا بیمار واکنشی نشان می دهد؟

اگر پاسخ بله بود چه پاسخی؟آیا پاسخ کلامی یا هر گونه حرکتی حتی اعضای کوچک بدن، پلک زدن، تغییر چهره و ... دارد؟ در صورتی بیمار واکنش نشان دهد، نشان دهنده این است که بیمار زنده است و باید تنفس بیمار را بررسی کنیم. در صورتی که بیمار پاسخ ندهد، برای اطمینان از ایست قلبی بیمار، بازهم باید تنفس بیمار را کنترل کنیم. بنابراین در مرحله بعد اپراتور تلفن115از شما خواهد پرسید:

• در مرحله دوم: آیا بیمار نفس می کشد یا نه؟ برای این منظور از شما خواهد خواست کنار بیمار زانو بزنید و به قفسه سینه بیمار نگاه کنید و ببینید آیا قفسه سینه بالا و پایین می رود یا نه؟

اگربیمارتنفس دارد، بایستی بیماربه یک پهلوخوابانده شود و تنفس بیمارمرتب کنترل شود تا تکنیسنهای اورژانس ازراه برسند.

اگر قفسه سینه بیمار بالا و پایین نمی رود یا با شمارش تا عدد 10، تعداد تنفس کمتر از 1 باشد و یا اصلاً نمی توانید تعیین کنید که قفسه سینه بیمار بالا و پایین می رود یا نه، در اینصورت بیمار به عنوان بیمار ایست قلبی در نظر گرفته می شود و بایستی بلافاصله احیای قلبی بیمار آغاز شود.

قبل از شروع احیاء، لازم است یکسری نکات مهم را برای اجرای صحیح دستورالعمل احیای تلفنی بدانید:

• یکی از مهمترین مسایل برای این­که بتوانید از طریق آموزش تلفنی احیاء را انجام دهید این است که باید کاملاً خونسردی خود را حفظ کنید تا بتوانید دستورالعمل احیای تلفنی که به شما ارائه می شود را اجرا کنید.
• اولین گام برای این که بتوانیم احیای قلبی بیمار را انجام دهیم اطمینان از امنیت صحنه حادثه است بنابراین بایستی ابتدا امنیت صحنه را بررسی کنیم. برای این که بدانیم آیا صحنه حادثه امن است یا نه باید با توجه به علت ایست قلبی، بیمار و محل را بررسی کنیم که آیا بیماردچار برق گرفتگی ازمنبع برق جداشده است؟ آیا بیمار وسط اتوبان شلوغ قرار دارد؟ آیا خطر مارگزیدگی، تیراندازی، نشت مایعات خطرناک و ... وجوددارد؟ اگر پاسخ مثبت است باید اول امنیت صحنه برقرار شود و سپس اقدام به انجام احیاء نمود.
• باید بدانید اپراتور 115 قبل از ارائه دستورالعمل احیای تلفنی، آمبولانس را به آدرستان اعزام کرده است و فقط تا قبل از رسیدن آمبولانس، احیاء با همکاری شما انجام خواهد شد سپس ادامه احیاء توسط تکنیسین ها و کارشناسان فوریت­های پزشکی انجام خواهد شد.
• می دانید که اگر هرچه سریعتر احیای قلبی بیمارتان شروع شود، احتمال احیای موفق بیمارتان بسیار بیشتر است، از طرفی تا رسیدن آمبولانس خواه ناخواه زمانی طول خواهد کشید بنابراین همکاری شما برای اجرای دستورالعمل احیای تلفنی نقش حیاتی برای احیای بیمارتان خواهد داشت.
• دستورالعمل احیاء تلفنی به زبانی بسیار ساده به شما ارائه می شود و تا زمانی که شما یاد نگیرید، تلفن قطع نخواهد شد ضمن این که اپراتور تلفن 115، شماره تلفن شما را دارد و پشت خط حضور داشته و همواره آماده خدمت­رسانی به شما می باشد.
• شما می توانید یا خود از طریق آموزش توسط اپراتور تلفن 115دستورالعمل را یاد بگیرید و احیاء را انجام دهید یا یک نفر دیگر مرحله به مرحله دستورالعمل را دریافت و به شما ارائه کرده و شما اجرا کنید. مراحل انجام احیای قلبی بیمار طی 5 گام در شکل شماره 1 نشان داده شده است.

 

مراحل احیای قلبی تنفسی توسط افراد غیرحرفه ای از طریق آموزش تلفنی

• پس از اطمینان از امنیت حادثه، اگر تنها بودید یا کسی نتوانست با شما همکاری کند، باید تلفن ثابت را تا حد امکان نزدیک بیمار بیاورید و در صورت داشتن تلفن سیار یا همراه، آن­را روی وضعیت بلندگو قرار داده و با شنیدن دستورالعمل، احیاء بیمار را انجام دهید.
• در صورتی که شخص واسطی قرار است اقدام را انجام دهد، از تماس گیرنده بخواهید یا تلفن را روی وضعیت بلندگو قرار داده یا عیناً هر آنچه اپراتور تلفن به شما می گوید را برای شخص واسط و مجری احیاء بازگو کند.
• در ادامه اپراتور تلفن اورژانس از شما خواهد پرسید، بیمار کجا قرار دارد؟ روی زمین یا روی تخت؟ اگر بیمار روی تخت قرار دارد، آیا تخت فنری است یا سفت است؟ می دانیم که احیای بیمار باید روی سطح سفت انجام شود.
• اگر تخت سفت است، اقدامات احیاء باید روی همان تخت انجام شود. اگر تخت فنری است، در صورتی که می توانید بیمار را با تمام تلاش روی زمین قرار دهید در غیر اینصورت اقدامات را روی همان تخت فنری انجام دهید.
• زیر سر مددجو چیزی نباشد.
• نیازی نیست قفسه سینه بیمار برهنه شود، مگر در شرایطی که دکمه، سگگ یا گل سینه مانع شود.
• کنار قفسه سینه بیمار زانو بزنید.
• مجدد تأکید می شود آرامش خود را حفظ کنید.
• نرمی کف یک دستتان را وسط قفسه سینه بیمار بصورت عمود قرار دهید. وسط قفسه سینه بیمار بین دو نوک قفسه سینه قرار دارد.
• سپس دست دیگرتان را روی پشت آن دست بگذارید و انگشتانت را در هم چفت کنید.
• آرنج ها صاف باشند و حین فشار دادن قفسه سینه به سمت پایین خم نشوند.
• قفسه سینه را محکمبه سمت پایین فشار بدهید( حدود 5 سانتیمتر در بزرگسالان بالای 8 سال و 5-4 سانتیمتر در کودکان 8-1 سال.
• سرعت فشردن قفسه سینه دو بار در ثانیه باشد.
• بایستی در بزرگسالان هر 30 بار فشردن قفسه سینه، دو تنفس دهان به دهان به بیمار بدهید.
• برای دادن تنفس بایستی ابتدا باز راه هوایی بیمار باز شود.برای اینکار بایدنوک انگشتان یک دست را زیر چانه و کف دست دیگر را روی پیشانی بیمار قرار دادو چانه را کمی به سمت بالا و پیشانی بیمار را به سمت عقب و پایین فشار دهید در این صورت سر بیمار کمی به عقب خواهد چرخید و راه هوایی و تنفسی بیمار باز خواهد شد.
• در این حالت باید دهان بیمار را بررسی کنید و ببینید آیا راه هوایی بیمار بوسیله جسم خارجی در دهانش بسته نشده است.
• اگر جسم خارجی در دهان بیمار قرار داشت باید جسم خارجی را خارج نموده سپس اقدام به دادن تنفس کرد.
• حال یک نفس عمیق بکشید و همزمان با انگشتان یک دست خودسوراخ های بینیبیمار را با فشار دادن دو طرف آن، مسدود کنید. سپس لبهای خود را روی لبهای بیمار قرار داده و بازدم خود را بصورت عمیق وارد ریه بیمارتان نمایید.
• به همین روش یکبار دیگر به بیمارتان تنفس بدهید و سپس بدون معطلی فشردن قفسه سینه را به تعداد 30 تا انجام داده و مجدد دو تنفس دهان به دهان دیگر به بیمار بدهید.
• سرعت فشردن قفسه سینه باید حدود 120 -100 بار در دقیقه باشد و با هر بار فشردن باید اجازه دهید تا قفسه سینه کاملاً بالا بیاید و سپس مجدداً فشار دهید(شکل شماره 2).

 

• فشردن قفسه سینه و دادن تنفس را بدون وقفه تا زمانی که یکی از موارد زیر اتفاق بیفتد را ادامه دهید:
  • بیمار حرکتی کند یا نفس بکشد.
  • شما به عنوان احیاگر بقدری خسته شوید که قادر به ادامه احیاء نباشید و در اینصورت می توانید از حضور اشخاص دیگر در محل استفاده کنید.
  • تکنیسن های فوریتهای پزشکی از راه برسند.

اگر کسی دیگر در محل وجود دارد می توانید وی را بفرستید تا پرسنل فوریتهای پزشکی را راهنمایی کنند تا زودتر به بالین بیمارتان برسند. وقتی که پرسنل فوریتهای پزشکی رسیدند شما بایستی ادامه مراحل احیاء را به آنان واگذار نماید و بهتر است گزارشی از اقدامات انجام شده را به آنان بدهید.

 

امید که بتوانیم با فراگیری دستورالعمل های قبل از رسیدن آمبولانس به محل حادثه و سپس همکاری با اپراتور تلفن مرکز پیام اورژانس 115برای اجرای آن، در نجات جان بیماران نقشی مهم داشته باشیم و می دانیم که خداوند در قرآن کریم می فرماید «هرکس جان کسی را نجات دهد مانند این است که تمام مردم جهان را نجات داده است»( سوره مائده آیه 31).

تهيه كننده: محمد قادري عضو هيآت علمي دانشكده پرستاري و مامايي

منابع:

1. کجوری جواد، حسنی حامد، کمالی مرضیه و همکاران. کتاب جامع CPR . چاپ سوم، نشر جاامعه نگر،  تهران، 1393
2. دستورالعمل تریاژ تلفنی سازمان اورژانس کشورhttp://ems.behdasht.gov.ir